Als ontwerper of transitie facilitator werk je vaak in de kern van complexe systemen. Of het nu gaat om het ontwerpen van duurzame voedselsystemen, biobased bouwoplossingen, of andere transformatieve projecten: jouw rol gaat verder dan ontwerpen alleen. Het vraagt om vaardigheden in het begeleiden van processen, het creëren van ruimte voor samenwerking, en het verbinden van verschillende perspectieven. Maar hoe ontwikkel je die vaardigheden? En hoe kun je jouw eigen rol en groei beter begrijpen?
Samen met de Haagse Hogeschool ontwikkelden we met die vragen in gedachten de kaartenset 'Navigating through Complexity'. Deze set helpt ontwerpers en facilitators om bewust stil te staan bij hun vaardigheden en rollen binnen complexe projecten. Het spel biedt een moment van reflectie, maar geeft ook inspiratie om je verder te ontwikkelen in jouw rol.
De kaartenset richt zich op vier hoofdthema’s die essentieel zijn voor elke facilitator of ontwerper die in complexe systemen werkt:
Setting the Stage
Het eerste thema gaat over het creëren van de juiste context. Deze vaardigheden beheersen, betekent dat je als facilitator de ruimte creëert waarin samenwerking en creativiteit kunnen floreren. Een geschikte fysieke en sociale omgeving om in te werken draagt bij aan elke samenwerking.
Holding the Space
Dit thema betreft het vasthouden van de energie en focus in een groep. Hoe zorg je ervoor dat iedereen zich gehoord voelt en actief bijdraagt? Deze vaardigheden bevorderen een gevoel van veiligheid en een collaboratieve mindset bij deelnemers, wat cruciaal is voor co-creatie.
Navigating the Process
Complexe processen vragen om een helder gevoel van richting en het vermogen om onverwachte wendingen te omarmen. In dit thema zit veelal de meeste inspanning. Deze vaardigheden omvatten het begeleiden en sturen van een groep mensen door complexe processen. Beheersing hier betekent weten welke stappen je moet nemen.
Making Impact
Als ontwerper of transitie facilitator draait jouw werk ook om de resultaten. Hoe zorg je ervoor dat het werk niet alleen inspirerend is, maar ook echt verschil maakt? Deze fase is gericht op het waarborgen van een positieve invloed met een blijvend effect op de wereld, onder meer door de voortgang van projectdoelen te bewaken.
Met de kaartenset kunnen deelnemers hun vaardigheden op elk van deze thema’s beoordelen, variërend van beginner tot expert. Dit kan individueel, met collega’s of binnen teams. Met het spel beoordeel je de vaardigheid op elke kaart op een schaal van beginner tot expert. Dit proces maakt duidelijk waar je kracht ligt, waar je jezelf verder kunt ontwikkelen, en waar samenwerking binnen een team nodig kan zijn. Het kaartspel kan op drie manieren worden ingezet:
1. Zelfevaluatie: Gebruik de kaarten om je eigen vaardigheden te beoordelen, bijvoorbeeld in de context van een specifieke rol in een recent project. Dit helpt je niet alleen om je sterke punten te ontdekken, maar ook om te identificeren waar je als facilitator kunt groeien.
2. Peer-evaluatie: Tijdens of na het werken met een groep kun je de kaarten gebruiken om feedback te verzamelen over hoe anderen jouw vaardigheden hebben ervaren. Dit biedt waardevolle inzichten vanuit een ander perspectief, inclusief concrete voorbeelden van je sterke en minder sterke punten.
3. Team-evaluatie: Evalueer de vaardigheden van een compleet facilitatieteam. Dit proces brengt overlappende sterktes en ontbrekende vaardigheden in kaart, biedt kansen voor specialisatie of het inschakelen van externe hulp, en helpt bij het verdelen van rollen binnen complexe projecten. Zo zorg je voor een gebalanceerde en effectieve samenwerking.
De interactieve aanpak helpt niet alleen om je huidige positie te begrijpen, maar ook om een ontwikkelpad te definiëren.
De kaartenset en de website werden gelanceerd op 11 februari 2025 tijdens een bijeenkomst van Expertisenetwerk Systemisch Co-Design (ESC). Hierin gingen 40 deelnemers aan de slag met het plotten van hun vaardigheden. De sessie bracht waardevolle gesprekken op gang.
“We vergeleken onze scores - van beginner tot expert - en zagen naast overeenkomsten ook duidelijke verschillen. Dat leidde tot een interessant gesprek over hoe onze vaardigheden complementair zouden kunnen zijn en waar we van elkaar en elkaars aanpak zouden kunnen leren. Ik heb er veel uitgehaald voor mijn eigen groei.” aldus Erwin Elling, partner van ESC en betrokken bij Fundamentals als strateeg en op het thema leer- en ontwikkelomgevingen.
De ontwikkeling van deze kaartenset is onderdeel van Future Proof Labs, een project van het lectoraat Innovation Networks van de Haagse Hogeschool, waarin onderzoek wordt gedaan naar het effectief opzetten van en handelen in een living lab omgeving. Dit project werd uitgevoerd in samenwerking met VanWaarde, Being a Designer en Fundamentals Academy en is mede mogelijk gemaakt door PPS-toeslagen van TKI CLICKNL (2021-2023).
De vaardigheden en inzichten uit Navigating through Complexity zijn onderdeel van het boek Innovating with Labs 3.0: Becoming Transition Facilitators (Anja Overdiek, Ju Laclau Massaglia, 2024). Dit boek biedt een diepgaande verkenning van multi-stakeholder facilitation en de kansen en uitdagingen van systeemtransformaties. Samen vormen het boek en de kaartenset een bron voor ontwerpers, docenten en facilitators die hun rol willen versterken in de complexe uitdagingen van vandaag.
Ontwikkel jouw facilitator skills
Ben jij klaar om jouw vaardigheden als facilitator in kaart te brengen en verder te ontwikkelen? De kaartenset biedt praktische handvatten om te reflecteren op hoe we samen werken en leren in een steeds veranderende wereld. Of je nu een jonge professional bent, een ervaren ontwerper, of actief bent in het onderwijs.
Meer weten over de kaartenset of hoe je hiermee aan de slag kunt? Neem een kijkje op www.navigatingthroughcomplexity.com
