Afbeelding: Co-Design Studio studenten doen een oefening om echt naar elkaar te luisteren
Stel je voor: je werkt al weken keihard aan een project en je zit in een meeting om de voortgang te bespreken. De energie is laag en het is onduidelijk waar het proces staat. Je normaal zo geliefde collega’s lijken afgeleid en voor je gevoel trek je aan een dood paard. Herkenbaar? Iets in jou wil jouw collega's streng toespreken. Want jij zit hier ook, ondanks dat een familielid in het ziekenhuis ligt. Daarnaast is je huis een rotzooi nu de feestdagen net achter de rug zijn. Hoe pas je een empathische benadering toe in deze situatie?
Mensen lijken het steeds lastiger te vinden om de verbinding aan te gaan met mensen die een andere mening hebben.Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau maakt een ruime meerderheid van de Nederlanders zich zorgen over polarisatie (2022). Te midden van deze uitdagingen is empathie een krachtig instrument dat ons in staat stelt om bruggen te slaan, begrip te kweken en een diepere verbinding met anderen aan te gaan. Laten we dieper ingaan op de betekenis van empathie en ontdekken hoe Minke van Tol en Jorik Elferink empathie centraal stellen in hun werk.
Wat is empathie?
Volgens onderzoeker Brene Brown kunnen we pas een echte empathische verbinding creëren als we dapper genoeg zijn om in contact te komen met onze emoties (Brown, 2013). Van Dale definieert empathie als volgt: ‘’het vermogen om zich in de gevoelens van anderen in te leven’’ (2023).
Waarom is het belangrijk?
Empathie draagt bij aan meer openheid, begrip en verbinding. Ook vanuit een zakelijk perspectief kan empathie ervoor zorgen dat teams beter met elkaar gaan communiceren en resultaten verbeteren. Daarnaast zorgt empathie voor versterking van relaties, het oplossen van conflicten, meer verbinding en inclusiviteit en effectief samenwerken. Hieronder staan voorbeelden beschreven van hoe empathie hier aan bij kan dragen.
Hoe kan je zelf empathischer zijn?
Er zijn manieren en werkvormen om meer empathie te creëren. Volgens Brené Brown passen we empathie toe met onderstaande handelingen:
• Niet oordelen
• Kunnen inleven in het perspectief van een ander
• Erken het perspectief van een ander als de waarheid voor hen
• Communiceer de emoties die je ziet bij de ander.
Hoe zorg je voor meer empathie in groepen?
Naast wat je zelf kunt doen om empathisch te reageren kun je in groepen het empathisch vermogen versterken door bewust te kiezen voor werkvormen die meer empathie cultiveren. Bij Fundamentals geloven we in mensgericht werken en streven naar empathie in teams. Minke van Tol en Jorik Elferink, coaches bij Fundamentals, delen hun inspirerende benaderingen.
Minke van Tol is een design thinker en coach met ruim 20 jaar ervaring in het geven van trainingen op het gebied van social performance. Empathie is volgens Minke belangrijk in onze samenleving om je beter te kunnen inleven, verschillende perspectieven mee te nemen en daarmee polarisatie tegen te gaan. Binnen haar werk is ze op verschillende manieren met empathie bezig. Zo faciliteert ze bijvoorbeeld gesprekken tussen doelgroepen die in het dagelijks leven niet met elkaar in aanraking komen. Daarnaast staat empathie centraal in haar werkwijze met teams. Ze vertelt hierover: ‘’Empathie is voor mij ook heel belangrijk in het werk met teams. Hiervoor gebruik ik Deep Democracy: een methode waarmee je beslissingen kan nemen met aandacht en waardering voor andere opvattingen. De techniek maakt onderliggende spanningen bespreekbaar en gaat uit van de kracht om samen beslissingen te maken.’’ Enkele voorbeelden van hoe Minke dit toepast in haar trainingen aan teams:
• Incheck rondje: Begin een meeting met een check-in vraag. Daarbij is het belangrijk om ruimte te maken voor dingen die anders niet gezegd worden. Je zou bijvoorbeeld kunnen vragen: ‘’Hoe zit iedereen erbij? Welk deel van jezelf wil hier niet zijn?’’ Dan zou iemand daar op kunnen antwoorden: ‘’Het deel dat aan mijn presentatie wilt werken.’’ Hierna is het niet de bedoeling om allemaal te reageren of door te vragen. Het incheck rondje dient als ruimte om iets persoonlijks te vertellen, zonder dat anderen hierover oordelen of er vragen te volgen, oftwel “dumping stijl”.
• Nee-zeggers horen: Bij besluitvorming is het waardevol om te luisteren naar de input van mensen die ‘nee’ zeggen. Ga niet gelijk mee met de beslissing van de meerderheid zonder de minderheid gehoord te hebben. Dan kan je namelijk waardevolle input missen en ervoor zorgen dat mensen in de weerstand gaan.
Een voorbeeld hiervan is dat een internationaal leadership team van 5 mensen moeten beslissen over de vergaderagenda voor het komende jaar voor het totale team van 40 mensen. Vier van de mensen stemmen voor een kwartaal vergaderingen met 2 sessies, de eerste om 9.00 uur en de tweede om 16.00 uur CET zodat iedereen in verschillende tijdzones binnen werktijd deel kan nemen. De manager van Azië stemde tegen omdat hij dan alleen maar bij de eerste sessie kan zijn, de tweede sessie is midden in de nacht. Hij krijgt vervolgens de vraag “wat heb jij nodig om met de meerderheid mee te gaan?” Zijn antwoord is dat hij wil dat de tweede sessie wordt opgenomen zodat hij ook kan horen wat er in andere regio’s speelt en dat ze na een half jaar evalueren of dit werkt. Op deze manier voelt iedereen zich gehoord en onderdeel van de groep.
• Maak ruimte voor alternatieve ideeën en laat mensen denken en voelen. Als er in een groep ongemak is, zal dit naar boven komen. Iemand zal bijvoorbeeld zeggen “ik weet niet meer waar dit naartoe gaat”. Vraag vervolgens wie zich hierin herkent. Dit noem je het spreiden van de “nee” oftewel het alternatief. Wees ook alert op ander gedrag. Als je bijvoorbeeld in een groep mensen bent en ziet dat mensen op hun telefoon zitten. Dan kan je vragen wat er speelt, en dan aan de rest van de groep vragen wie zich hierin herkent. Misschien zijn de teamleden toe aan een pauze of spelen er persoonlijke dingen. De vragen kunnen meer openheid creëren en voor nieuwe energie zorgen in de groep. Je geeft mensen de mogelijkheid om te vertellen wat er werkelijk speelt en daardoor kan je de verbinding herstellen. Zo kan is het te voorkomen dat mensen afhaken in een groepsproces.
Jorik Elferink ontwerpt en faciliteert leerervaringen en is vanaf de oprichting van Fundamentals werkzaam voor Fundamentals. Empathie betekent voor hem: ‘’het begrijpen dat andere mensen een ander perspectief hebben en dat ook accepteren. Het is vanuit de basis erkennen dat andere mensen andere perspectieven hebben.’’ Empathie is een belangrijk thema binnen Jorik zijn manier van coachen.
Zo ontwikkelde hij samen met Saskia H. Hermann The Empathy Game. Het doel van The Empathy Game is om een diepere verbinding tussen mensen te faciliteren. Jorik merkte dat er vaak van wordt uitgegaan dat er meer verbinding is als er gepraat wordt. Dit ziet hij bijvoorbeeld bij een conversation starter kit of bij teambuilding activiteiten. Deze voorbeelden richten zich maar op de helft van de dialoog, namelijk het praatgedeelte en niet het luistergedeelte. Juist het stukje luisteren en openstaan voor elkaars perspectief zorgt voor verbinding, aldus Jorik.
The Empathy Game bestaat uit verschillende categorieën kaartjes met vragen en twee dobbelstenen. Een van die twee dobbelstenen bepaalt welke kaart er gepakt mag worden. De andere dobbelsteen bepaalt de interacties van de medespelers en kan bijvoorbeeld ‘kleur’ zijn. De luisteraar geeft terug welke kleur er opkomt bij het verhaal van de ander en legt uit waarom. Zo kan er een loop ontstaan: iemand vertelt een verhaal en diegene krijgt ook terug van de medespelers wat hun perspectief is of wat het verhaal met hen doet. Binnen het onderwijs of Nederlandse bedrijven was het soms lastig om het spel in het Engels te doen, daarom is het nu ook in het Nederlands en Duits uitgegeven. Het is voor mensen makkelijker om zich te uiten in de taal waar ze beter in zijn.
Afbeelding: The Empathy Game
Wat is het effect van The Empathy Game?
Het effect is op elke groep een beetje anders. Je kan het spel namelijk spelen met vrienden die elkaar goed kennen of in een team dat elkaar pas net kent. Jorik vertelde: "Ik vind het altijd leuk om te zien wat het doet met een groep die elkaar niet kent. In het begin kan het een beetje ongemakkelijk zijn, maar al snel zie je mensen met elkaar lachen."
De waarde van The Empathy Game voor professionele settings werd goed zichtbaar toen het werd getest bij een ingenieursbureau. Tijdens het spel gingen de collega’s elkaar meer als mens zien dan alleen de functie die ze hebben op werk. Door het spel besefte deelnemers bijvoorbeeld dat ze beiden kinderen hebben die op hockey zitten. Dit zorgt voor een gedeelde ervaring en iets om over te praten, naast werkgerelateerde zaken. Dit hielp de deelnemers om elkaar als mens te zien, in plaats van alleen als onderdeel van het bedrijf. Het spelen van het spel had positief effect op het team, de samenwerking en ook de kwaliteit van het werk verbeterde.
Dit is een voorbeeld waarom het als bedrijf loont om aan die verbinding te werken. Maar het belangrijkste effect volgens Jorik was:" Mensen zagen elkaar weer als mens dat is waar we het voor doen."
Kortom, empathie is niet alleen een sociaal hulpmiddel; het is de sleutel tot effectiever samenwerken, en meer verbondenheid en inclusiviteit in onze samenleving. Door bewust te streven naar een dieper begrip van de mensen om ons heen, kunnen we de wereld transformeren in een plek waar de kracht van empathie en verbinding het fundament vormt van ons mens-zijn.
Bekijk de volgende linkjes voor meer informatie:
• Lees meer over The Empathy Game www.theempathygame.com
• Artikel over Inclusive Design www.wearefundamentals.com/blog-posts/inclusive-society-design
•Video van Brené Brown over de verschillen tussen empathie en sympathie.www.brenebrown.com/videos/rsa-short-empathy
