Toepassen van Living Labs: Praktische Inzichten voor echte Innovatie

_{Foto: Jelle Leusink}

In heel Europa breidt het concept van Living Labs (LL’s) zich uit om partnerschappen en innovatie te stimuleren. De Europese Unie erkent steeds meer de waarde van Living Labs bij het aanpakken van kwesties, variërend van stedelijke planning tot gezondheidszorg en onderwijs.

Het European Network of Living Labs definieert ze als volgt:

"Living Labs zijn open innovatieknooppunten in echte omgevingen die gebruik maken van iteratieve feedbackprocessen gedurende de hele levenscyclus van een innovatie om duurzame impact te creëren." (Bron)

Uit deze definitie is het onduidelijk hoe LL’s in de praktijk werken. Daarom wordt de volgende definitie voorgesteld:‍

"Living Labs zijn omgevingen in de echte wereld, zoals stedelijke gebieden of gemeenschappen, waar belanghebbenden samen innovatieve ideeën, producten of diensten creëren, testen en implementeren."

Nu we hebben verduidelijkt wat Living Labs zijn, is het doel van dit artikel om de perspectieven van onderzoekers en praktijkmensen over het werken met Living Labs in de praktijk te delen, specifiek met input van Wendy Scholtes-Bos, Living Lab Developer van Medical Delta VIT for Life, en Jens Gijbels, directeur van Fundamentals. Tot slot zullen we belangrijke punten voorstellen die waardevol zijn voor het creëren van de juiste leeromgeving in Living Labs.

Herkomst van de term Living Lab

Voordat we ingaan op het perspectief vanuit de praktijk, is het essentieel om de oorsprong van Living Labs te begrijpen. De term werd bedacht door prof. William J. Mitchell, prof. Kent Larson en prof. Alex Pentland van het Massachusetts Institute of Technology (MIT). Zij beschouwen Living Labs als een gebruikersgerichte methode voor het detecteren, prototypen, valideren en verfijnen van complexe oplossingen. De kernintentie van Living Labs was om nieuwe technologieën te testen met eindgebruikers en innovatie te stimuleren. Dit is nog steeds het primaire doel van Living Labs, maar het is niet per se het enige doel.

Living Labs maken meestal gebruik van het quadruple helix-innovatiemodel om samen te werken met diverse belanghebbenden. Dit model is een netwerk van relaties tussen de academische wereld, de industrie, de overheid en de samenleving/eindgebruikers. Volgens academische literatuur moet de helix van de samenleving worden gezien als een arena waar de relaties tussen de academische wereld, de overheid en de industrie maatschappelijke waarde creëren. Maar hoe ziet dit er in de praktijk uit?

Fundamentals maakt regelmatig gebruik van het quadruple helix-innovatiemodel om belanghebbenden te verbinden en teams te begeleiden bij organisatieontwikkeling en innovatieve processen, zoals te zien is in de Co-Design Studio minor en de Sustainable Campus Challenge.

_{Bron: Kris Steen & Ellen van Bueren 2017}

Living Labs in de praktijk

Hoe ziet het werken met Living Labs er in de praktijk uit? Vanuit verschillende gesprekken werd input van Living Lab toepassers en onderzoekers van Nederlandse hogescholen en universiteiten verzameld. Uit deze gesprekken bleek dat de grootste uitdaging voor de meesten van hen het overbruggen van de kloof tussen de theorie en de praktijk van LL's is.

Uitkomst vs. Proces

Bijvoorbeeld, een praktijkdeskundige merkte op dat financieringsprocessen vragen om specifieke uitkomsten van het Living Lab, wat leidde tot een levendige discussie over de vraag of Living Labs zich moeten richten op uitkomsten of op het proces zelf.

Volgens Jens is de essentiële vraag die gesteld moet worden: "Welke impact moet het Living Lab hebben?" Met andere woorden, wat willen we bereiken met het Living Lab? Deze vraag verplaatst de focus van het denken over een eindproduct naar welke maatschappelijke, structurele en gedragsverandering we willen realiseren.

Rollen

Furthermore Wendy Scholtes-Bos says, “In education, we tend to first think about everything and then do it. But we notice in a Living Lab that it is important to do it and then see how it works.” This comment shows that it is important to try things out, let people make things, test them and implement them in a real-life context.

Een andere vraag die naar voren kwam, was hoe (machts)relaties binnen Living Labs te beheren. Wendy Scholtes-Bos gelooft: "Niet alle belanghebbenden zijn gelijk, omdat een student niet dezelfde beslissingsmacht heeft als een bedrijf... maar iedereen kan bijdragen met hun input."

Jens voegt toe: "De rol van de Living Lab facilitator is ervoor te zorgen dat alle partijen gelijk worden behandeld. Er kunnen echter momenten zijn waarop niet iedereen kan deelnemen, zoals tijdens belanghebbendenbijeenkomsten. Maar het evenwicht moet gedurende het hele proces worden bewaard."

Leeromgeving

Fundamentals benadrukt dat de leeromgeving essentieel is voor het opzetten van een living lab. In de volgende alinea zullen we dit verder toelichten en enkele belangrijke punten delen over hoe dit te bereiken.

1. Living Labs moeten direct verbonden zijn met hun omgeving en levendige plaatsen zijn die mensen betrokken houden en energie geven.
Dit betekent dat lokale bewoners moeten voelen dat het Living Lab relevant is voor hen. Om dit te bereiken, durf de buurt in te gaan om te observeren, te praten, na te denken en samen te werken met de lokale bevolking. Living Lab-coördinatoren moeten regelmatig aanwezig zijn en interactie hebben met de lokale bewoners om hen betrokken te houden en energie te geven. Bovendien moeten Living Lab-coördinatoren de vaardigheid hebben om van perspectief te wisselen, zodat aan de behoeften van cliënten, studenten en buurtbewoners wordt voldaan.

2. De fysieke ruimte van het Living Lab moet een plek zijn die gerelateerd is aan het onderzoek dat wordt uitgevoerd en aantrekkelijk is voor bewoners.
Daarom is een ontspannen en uitnodigende ruimte, een werkplaatsgedeelte en kamers voor kleinschalige groepsactiviteiten of persoonlijke gesprekken belangrijk. Het moet ook alle nodige faciliteiten bieden, zoals een printer, keuken, whiteboards en verplaatsbaar meubilair. Het is belangrijk om verplaatsbaar meubilair te hebben om een flexibele ruimte te creëren die mensen kunnen indelen naar hun voorkeuren en behoeften. Dit geeft hen direct een gevoel van eigenaarschap, wat belangrijk is bij het betrekken van lokale bewoners en studenten. Bovendien is het essentieel om materiaal en basisfaciliteiten beschikbaar te hebben, zodat mensen zich kunnen concentreren op het werk.

3. Zichtbaarheid is cruciaal.
• De locatie van het Living Lab in de buurt is essentieel om mensen in staat te stellen het te vinden.
• Het zou nuttig zijn om iemand aanwezig te hebben om bezoekers of voorbijgangers welkom te heten.
• Hang borden op waarop je de activiteiten en diensten van het Living Lab deelt en waar mensen je kunnen vinden. Het is belangrijk om te communiceren over waar je mee bezig bent.

Meer weten?

Neem gerust 

‍